خشوع در نماز
یکی
از صفات برجسته مؤمنان ویژگیهای مؤمنان را در عباراتی کوتاه، زنده و پر محتوا
تشریح میکند و جالب این که نخست به سرنوشت لذت بخش و پر افتخار مؤمنان ـ پیش از
بیان صفات آنها ـ اشاره مینماید تا شعلههای شوق و عشق را در دلها برای رسیدن
به این افتخار بزرگ زنده کند. میفرماید:(مؤمنان رستگار شدند) و به هدف نهایی خود در
تمام ابعاد رسیدند .
قد افلح المؤمنون، الّذین هم فی صلاتهم خاشعون.
(افلح) از ماده (فلح و فلاح) در
اصل به معنی شکافتن و بریدن است سپس بر هر نوع پیروزی و رسیدن به مقصد و خوشبختی
اطلاق شده است. در حقیقت افراد پیروزمند و رستگار و خوشبخت موانع را از سر راه
برمیدارند و راه خود را به سوی مقصد میشکافند و پیش میروند. البته فلاح و
رستگاری معنی وسیعی دارد که هم پیروزیهای مادی را شامل میشود و هم معنوی را، و
در مورد مؤمنان هر دو بعد منظور است.
سپس به بیان این صفات پرداخته و قبل از هر چیز انگشت روی نماز میگذارد و میگوید:(آنها کسانی هستند که در نمازشان خاشعند ، الذین هم فی صلاتهم خاشعون(
)خاشعون) از ماده (خشوع) به معنی حالت تواضع و ادب جسمی و
روحی است که در برابر شخص بزرگ یا حقیقت مهمی در انسان پیدا میشود و آثارش در بدن
ظاهر میگردد. در اینجا قرآن (اقامه صلوه) (خواندن نماز) را نشانه مؤمنان نمیشمارد
بلکه خشوع در نماز را از ویژگیهای آنان میشمارد، اشاره به این که نماز آنها
الفاظ و حرکاتی بیروح و فاقد معنی نیست بلکه به هنگام نماز آن چنان حالت توجه به
پرورگار در آنها پیدا میشود که از غیر او جدا میگردند و به او میپیوندند چنان
غرق حالت تفکر و حضور و راز و نیاز با پروردگار میشوند که بر تمام ذرات وجودشان
اثر میگذارد خود را ذرهای میبینند در برابر وجودی بیپایان و قطرهای در برابر
اقیانوسی بیکران.
لحظات
این نماز هر کدام برای او درسی است از خود سازی و تربیت انسانی و وسیلهای است برای
تهذیب روح و جان. در حدیثی میخوانیم که پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ مردی را
دید که در حال نماز با ریش خود بازی میکند فرمود: اما انه لو خشع قلبه لخشعت
جوارحه!: (اگر او در قلبش خشوع بود اعضای بدنش نیز خاشع میشد.